Montessori

To najważniejsza część dnia, kiedy dzieci mogą samodzielnie wybrać pracę jaką chcą wykonywać. Wtedy w naszych salach dzieje się magia. Dzieci wykazują maksymalną koncentrację na zadaniu.

Umożliwiamy edukację opartą na motywacji wewnętrznej, zachowując jednocześnie w całej placówce najwyższe standardy pedagogiczne i osobiste. Uznajemy wewnętrzne nagrody płynące z pracy dzieci i pozwalamy im, aby rozwijały się we własnym tempie i miały swój wkład w budowanie społeczności na różne istotne sposoby.

Materiał, z którym pracują dzieci jest podzielony na następujące działy:

1. Życie praktyczne – pomoce z tej grupy odnoszą się do naturalnej chęci dziecka uczestniczenia w codziennych czynnościach wykonywanych w domu oraz stopniowego zdobywania coraz większej samodzielności i niezależności od osób dorosłych. Dlatego dzieci kiedy tylko są już w stanie uczą się nakrywania do stołu, nalewania picia, zakładania odzieży, sprzątania po sobie, pielęgnowania otoczenia. Starszaki prasują, przyszywają guziki. Pomoce te uczą cierpliwości, wytrwałości, dają radość działania oraz poczucie bycia potrzebnym. Dział życia praktycznego ćwiczy koordynację wzrokowo – ruchową, motorykę małą (ćwiczenia ręki), odpowiednie napięcia mięśniowe oraz rozwój chwytu pęsetowego czyli przygotowuje dziecko do dalszej nauki i stwarza warunki niezbędne do nauki pisania

2. Sensoryka – dziecko musi najpierw wszystko dotknąć, zobaczyć, posmakować, usłyszeć, powąchać tak aby to czego się uczy odzwierciedliło odpowiednie pojęcie w mózgu. Ten dział pomaga dziecku uporządkować otaczający je świat. Dzięki tym materiałom uczy się rozróżniać i klasyfikować wielkości, poznaje kolory, smaki, zapachy, faktury; sensorycznie poznaje figury i bryły geometryczne, doświadcza początków geometrii. Poznaje pojęcia i nazwy, dzięki którym może później opisywać świat. Pomoce te uczą również logiki i pozwalają doświadczyć uporządkowania. Rozwijają kreatywność.

3. Język – dla małego dziecka język jest ogromnie ważny. Już w najmłodszych grupach dbamy, o to aby dzieci miały codziennie kontakt z książkami. Materiał z tego działu jest bogaty w rzeczy, które towarzyszą nam w codziennym życiu. Dzieci poznają nowe pojęcia i wzbogacają zasób swojego słownictwa. Musimy pamiętać, że dziecko w tym okresie chłonie jak gąbka wszystko co znajduje się w jego otoczeniu. Dlatego tak ważne jest to aby wszystko co je otacza było estetyczne, piękne i jak najlepszej jakości. Jeśli rozmawiamy z dziećmi o dyni to musimy im pokazać jak ona wygląda, dać im ją zasmakować, powąchać. Ważnym aspektem tego działu jest nieustanna dbałość o język opiekunów, którzy pracują z dziećmi. Obserwacja to najpotężniejsze i zarazem najbardziej niebezpieczne narzędzie nauki. Dzieci jak kalka odwzorowują to co mówimy i robimy.

4. Matematyka – Dział matematyki mocno przenika się z sensoryką. Służy do wprowadzania dzieciom podstawowych pojęć i klasyfikowania przedmiotów oraz wprowadza dziecko w świat liczb. Zaczynamy od wielkości 1 – 10,  pojęcia liczby parzyste i nieparzyste; później dzieci  doświadczają układu dziesiętnego – zmieniających się kategorii matematycznych zaczynając od jedności, poprzez dziesiątki, setki aż do tysięcy. Dzięki temu, że bazujemy na konkretach dzieci są w stanie wykonywać trudne działania matematyczne na dużych liczbach. Wprowadzamy w przedszkolu nie tylko dodawanie i odejmowanie, ale również początki dzielenia i mnożenia.

5. Edukacja kosmiczna obejmuje szereg różnorodnych pomocy związanych z geografią, astronomią, botaniką i zoologią. Dzieci zostają wprowadzone w świat natury we wszystkich jej aspektach. Dzieci poznają swój kraj. Wprowadzamy także wiedzę o innych kontynentach i krajach, warunki życia, tradycje i zwyczaje ich mieszkańców.

Powszechna edukacja przyzwyczaiła nas do klas, które skupiają dzieci z jednego rocznika. A przecież to nie wiek determinuje nasze talenty i pasje. Każdy z nas jest inny i rozwija się w swoim naturalnym tempie. Zwłaszcza dzieci potrzebują czasu, aby znaleźć to co je naprawdę interesuje. Dlatego w naszych grupach nie dzielimy dzieci ze względu na wiek w standardowy sposób. Proponujemy dwie grupy żłobkowe dla dzieci między 18, a 30 miesiącem życia oraz dwie grupy przedszkolne dla dzieci między 3, a 6 rokiem życia.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat koncepcji grup mieszanych wiekowo to przeczytaj artykuł na Czas Montessori O wyższości klas mieszanych wiekowo.

Kluczową kwestią jest postrzeganie dziecka. W tradycyjnej perspektywie dziecko powinno być przede wszystkim grzeczne. To mgliste pojęcie oznacza w gruncie rzeczy, że powinno słuchać się dorosłych i wykonywać ich polecenia. Czyli innymi słowy powinno być karne i usłuchane bez własnego zdania, biernie odwzorowujące tok myślenia nauczyciela. W edukacji montessoiańskiej dziecko ma być jak najmocniej samodzielne. Oznacza to, że edukacja ma je przygotować do niezależnego funkcjonowania w społeczeństwie. Dziecko samodzielnie funkcjonujące w grupie rówieśniczej, podejmujące własne wybory to główny cel nauczyciela. W tej perspektywie bardzo istotna jest samodyscyplina czyli dokonywanie samodzielnie właściwych wyborów. Niekoniecznie wchodzenie w utarte tory, a rozwiązywanie problemów w sposób innowacyjny. Indywidualny tok nauczania z tradycyjnej perspektywy jest możliwy tylko w szczególnych przypadkach. W klasach montessoriańskich jest normą dostępną dla każdego ucznia, gdyż każde dziecko podąża swoim indywidualnym tokiem rozwoju.

​

Zasady stosowane w pedagogice Montessori:

1. estetyki – wszystkie rzeczy, które otrzymuje od nas dziecko powinny być piękne

2. wolny wybór – zarówno jeśli chodzi o miejsce pracy, czas pracy jak i wybór materiału. Wszystkie pomoce są dostępne dla dzieci, ułożone tematycznie w określonym porządku. Dziecko samodzielnie decyduje z czym będzie pracować w danej chwili i jak długo będzie trwała jego praca, w ramach swoich aktualnych możliwości.

3. zasada ograniczenia – każdy materiał znajdujący się w sali jest w jednym egzemplarzu.

4. stopniowania trudności – materiał zawiera wiedzę z poprzednich i dodawana jest jedna nowa trudność

5. zasada transferu – każdy z materiałów ma kontynuację, przeniesienie na życie dziecka lub kolejny materiał, z jakim będzie pracować dalej,

6. zasada samokontroli – materiał montessoriański jest tak skonstruowany, że pozwala dzieciom, samodzielnie sprawdzić czy popełniło błąd, kontrola błędu jest bardzo ważna, aby wyzwolić się od tradycyjnego modelu przekazywania wiedzy przez nauczyciela,

7. zasada porządku / dobrze przygotowane otoczenie – każdy przedmiot w klasie ma swoje miejsce. Pomaga to zaplanować pracę oraz zobaczyć w jakim miejscu pracy się znajduję. Materiały, meble i cała sala jest na poziomie dziecka. Przedszkole jest domem dzieci więc ma być dostosowane w każdym aspekcie do ich potrzeb i możliwości.

8. zasada izolowania trudności –  materiał jest tak prezentowany i zaprojektowany, żeby wyodrębnić jedną trudność z jaką ma pracować dziecko,

Nauczyciel pracujący według zasad Marii Montessori jest przewodnikiem. To materiał ma kontrolę błędu, uczy samodzielności i zmniejsza rolę nauczyciela w procesie nauczania. Materiały powinny kierować dziecko do odkrywania koncepcji samodzielnie. Materiał zapewnia zaledwie instrukcję, stanowi środek, który wywołuje spontaniczne interpretacje. To dziecko poprawia błędy, odkrywa wzory, nazwy, samodzielnie kontroluje proces zdobywania wiedzy. Dzięki temu rozwija skrzydła i wzmacnia swoją samoocenę. Nauczyciel osiąga sukces jeśli jego obecność w klasie okazuje się zbędna. W niezauważalny sposób przechadza się po sali. Nie przeszkadza w zdobywaniu wiedzy przez dzieci. Pracuje z każdym dzieckiem osobno lub w małych grupach dając indywidualne lekcje. Zachęca dzieci do samodzielnego rozwiązywania problemów. Dziecko nie szuka jego akceptacji, nie jest zewnątrz sterowne. Nauczyciel ma sprawić aby dziecko zrozumiało kontekst i kreować entuzjazm aby chciało uczyć się więcej. Musimy zasiać w dzieciach chęć poznawania świata. Nie odpowiada na wszystkie pytania (zapytaj siebie, kolegi, starszego dziecka)

W tradycyjnym systemie nauczyciela można porównać do rzemieślnika – wykłada wiedzę dostępną w podręcznikach nauczania. Jego zadaniem jest przygotować dzieci do testów i egzaminów. Nauczyciel Montessori to przewodnik – towarzyszy dziecku w robieniu czegoś samodzielnie. Nie wchodzi w drogę naturalnemu rozwojowi dziecka.

Każdy z nas zna z pewnością tę wyjątkową łatwość, z jaką dzieciom przychodzi nauka rozmaitych umiejętności, począwszy od elementarnych, takich jak chodzenie, a skończywszy na bardziej złożonych. Jako dorośli nierzadko wracamy  pamięcią do czasów dzieciństwa, kiedy kiełkujące zainteresowanie nauką języka czy grą na instrumencie, miało szansę – pielęgnowane w odpowiednich warunkach – przerodzić się w pasję na całe życie. Intuicyjnie kojarzymy czas dzieciństwa z niebywałą wręcz elastycznością ciała i umysłu. Ta zdolność przyswajania umiejętności w dzieciństwie związana jest ze stopniowym rozwojem struktur poznawczych w mózgu – czyniąc dziecko szczególnie podatnym na „poznanie” określonych zagadnień w pewnych momentach życia.

„Skoro tylko tego rodzaju chłonność zabłyśnie w duszy dziecka – dzieje się tak, jakby wydobył się z niej płomień, który oświetla jedynie określone przedmioty, zaś inne pozostawia w mroku. Cały świat percepcji dziecka ogranicza się wówczas nagle do tego jednego, jasno oświetlonego obszaru (…), a ono samo wykazuje też szczególną, a nawet niezwykłą zdolność wykorzystywania tych elementów dla potrzeb swego wzrostu duchowego.”

Maria Montessori szczegółowo opisała to zagadnienie, wskazując na istnienie w życiu młodego człowieka szczególnych momentów, kiedy jest on „otwarty” na przyswojenie konkretnej wiedzy lub umiejętności i przejawia wyjątkowe zainteresowania konkretnymi zjawiskami. Momenty te nazwała fazami wrażliwymi. Zadaniem nauczyciela jest uważna obserwacja dziecka pod kątem wystąpienia fazy wrażliwej oraz właściwa reakcja, tak by pomóc dziecku jak najlepiej ją wykorzystać.

„Jeśli dziecko w okresie, kiedy natura na to przeznacza czas, nie ma możliwości zgromadzenia potrzebnych doświadczeń, to owo szczególne, pobudzające uwrażliwienie przemija, zaś rozwój i dojrzałość ulegają zaburzeniu.”

Nie oznacza to oczywiście, że wraz z końcem fazy wrażliwej mija bezpowrotnie szansa na przyswojenie określonej umiejętności. Będzie to jednak okupione większym wysiłkiem i nie sprawi dziecku takiej radości, zajmie też więcej czasu. Odpowiednio przygotowane otoczenie, możliwość obserwowania innych dzieci (w mieszanej wiekowo grupie) i uważny nauczyciel potrafią sprawić, że dziecko z ogromnym entuzjazmem będzie zdobywać kolejne umiejętności, które jego rówieśnicy w tradycyjnym systemie szkolnym zdobywają kilka lat później.